Moeten we het idee van een generatie-gescheiden maatschappij verwerpen als exit-strategie?

This blog post was written by Prof Hein Fleuren from the Zero Hunger Lab at Tilburg University.

Op 30 April schreef mijn collega prof. Jacob Wijngaard een interessante blog over de groepsimmuniteit op ‘Science versus Corona’. In de weken daarvoor had ik een ruw soortgelijk idee daarover al in de Slack-community (waarin wetenschappers ideeën uitwisselen rondom diverse aspecten van de COVID-19 pandemie en opgezet door het RIVM) gepost. Jacob had blijkbaar soortgelijke ideeën en liet, heel inzichtelijk, wat eerste berekeningen zien.

Het belangrijkste is dat we, zolang er geen vaccin is dat grootschalig kan worden toegediend, proberen te komen tot de optimale strategie waarin onze gezondheid zoveel mogelijk beschermd wordt en onze maatschappij zoveel mogelijk kan blijven functioneren. De roep om het laatste wordt steeds groter; en ook wel heel voorstelbaar. Je zult maar restauranthouder, sportschoolbaas of café-eigenaar zijn.

Het basisidee is om mensen onder de 50 jaar (de 50 even als voorbeeld) en die niet kwetsbaar zijn gewoon zoveel mogelijk hun normale leven op te laten pakken. Mensen boven de 50 jaar en kwetsbaren moeten afgeschermd worden; en zelfs beter dan vandaag de dag.

Toch is er ook veel kritiek op dit model als we Britse onderzoekers mogen geloven die begin April in de Lancet publiceerden (aangehaald in de Volkskrant van 6 April). De sterftekansen zijn laag: tieners 0.007 procent overlijdens, twintigers 0.03 procent, dertigers 0.08 procent, veertigers 0.16 procent. In absolute aantallen zou dit ongeveer voor baby’s tot en met de veertigers ruim 5000 doden betekenen voor leeftijden onder de 50 jaar in Nederland, aldus de Volkskrant. Dat is gezamenlijk voor deze leeftijdscategorieën ongeveer 2.5 keer de Watersnoodramp van 1953. Dit wil waarschijnlijk geen beslisser/ beleidsmaker op zijn geweten hebben zolang we het economisch nog dragen kunnen.

Is het idee daarmee toch niet zo haalbaar gebleken en verworpen? Nee.., zo is ons idee bij het Zero Hunger Lab van Tilburg University. De afweging die wij hier in de meeste Westerse landen kunnen maken tussen de gezondheid van de populatie (binnen de restricties van het gezondheidssysteem) en een hoeveelheid economische teruggang, kan op veel plaatsen in de wereld helemaal niet gemaakt worden.

Een simpele lock-down in lage- en middeninkomenlanden betekent meteen dat mensen hun toegang tot voedsel, vaak de lokale markt, ontnomen wordt. En socio-economisch ging het natuurlijk al minder door bijv. het opzeggen van contracten en het nagenoeg stilgevallen toerisme (denk aan Afrika, Bangladesh en bijvoorbeeld Bali; maar ook onze Caribische Koninkrijksdelen). Hoe kun je in een dergelijke situatie toch een exit-strategie maken? Dan is het idee ineens wel weer heel reëel.

Bij het Zero Hunger Lab van de Universiteit van Tilburg zijn wij momenteel met een COVID-19 model bezig waarin we de verspreiding zowel per leeftijdscategorie als door een land (of gebied zoals bijvoorbeeld een vluchtelingenkamp of sloppenwijk) kunnen modelleren. Zie hieronder een screenshot van een deel van ons model waarin je de verspreiding van het virus binnen Nederland op een bepaald moment ziet met daaronder de leeftijdscategorieën. Met ons model kunnen we scenario’s bekijken waarbij contactenpatronen verschillen tussen de leeftijdscategorieën. Wij willen dit model gebruiken voor beslissingen voor landen in Afrika, Zuid Amerika en/of het Midden Oosten waar de luxere exit-strategieën zoals wij die hier ons (nog) kunnen permitteren niet of nauwelijks mogelijk zijn.

Het virus zal dus met een hoger reproductiegetal R (bijvoorbeeld 1.5-2) in de bevolking onder 50 rondgaan: dat gaat na een zekere tijd de groepsimmuniteit opbouwen. Ja, een aantal jonge mensen zullen flink ziek worden en een klein percentage zal overlijden. Maar het alternatief is honger en dat zal vele malen meer slachtoffers eisen. Als een goed vaccin uitblijft (of voor deze landen: onbetaalbaar) dan komen we in een fase dat er groepsimmuniteit begint te ontstaan in de leeftijdscategorie onder 50. Je zou dan als maatregel kunnen nemen dat de leeftijd wordt opgetrokken tot 55, 60, etc. Zoals Jacob ook heeft laten zien wordt de kans dat je geïnfecteerd raakt kleiner als meer mensen in de groep het virus gehad hebben.

We testen ons model momenteel op de Nederlandse situatie en hopen daar de zogenaamde ‘virus’ parameters zo goed mogelijk te schatten. Vandaar willen we snel ondersteuning gaan bieden aan hulporganisaties als VN, Wereldbank en Rode Kruis om te bekijken wat goed werkt in armere landen, grote steden met sloppenwijken en/of vluchtelingenkampen.

Wij zijn zelf ook heel benieuwd naar de resultaten, zowel voor Nederland als voor elders, maar ook naar input van virologen en gedragsdeskundigen op bovenstaande ideeën!